ΚΑΡΛ ΓΙΟΥΝΓΚ: το Κόκκινο Βιβλίο, τα Μαύρα Βιβλία και οι Επτά Λόγοι προς τους Νεκρούς

Οι Επτά Λόγοι προς τους Νεκρούς (Septem sermones ad mortuos) αποτελούν ένα από τα πιο ιδιόμορφα, αλλά και πιο γοητευτικά έργα του σπουδαίου ψυχαναλυτή και στοχαστή Καρλ Γκούσταφ Γιουνγκ. Η εκδοτική τους ιστορία είναι αρκετά περίπλοκη. Τον Νοέμβριο του 1913 ο ψυχαναλυτής ξεκίνησε ένα θαυμαστό ταξίδι εξερεύνησης της ίδιας του της ψυχής. Αποκάλεσε αυτό το ταξίδι «συνάντηση με το ασυνείδητο». Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Γιουνγκ εισήλθε με τη θέλησή του σε φαντασιακές και οραματικές καταστάσεις της συνείδησης. Τα οράματα συνεχίστηκαν εντατικά μέχρι το 1917, έως ότου σταμάτησαν γύρω στα 1923. Ο Γιουνγκ κατέγραψε αυτό το φανταστικό ταξίδι σε έξι προσωπικά ημερολόγια  με μαύρο κάλυμμα, τα περίφημα «μαύρα βιβλία». Αυτά τα ημερολόγια-σημειωματάρια μας παρέχουν μια ακριβή χρονολογική καταγραφή των οραμάτων και των διαλόγων του με την ψυχή του. Στα τέλη του 1914 ο Γιουνγκ ξεκίνησε να μεταγράφει υλικό από τα μαύρα βιβλία στο πρόχειρο χειρόγραφο του θρυλικού του Κόκκινου Βιβλίου. Πρόκειται για έναν μεγάλου μεγέθους δερμάτινο τόμο εικονογραφημένο από τον ίδιο, τον οποίο δημιούργησε ως μια επίσημη καταγραφή του φανταστικού ταξιδιού του. Ο Καρλ Γιουνγκ επανειλημμένα δήλωσε ότι τα οράματα και οι φανταστικές εμπειρίες που καταγράφονται μέσα στο Κόκκινο Βιβλίο περιλαμβάνουν τον πυρήνα όλου του μεταγενέστερου έργου του. Ο Γιουνγκ κράτησε το Κόκκινο Βιβλίο μακριά από αδιάκριτα βλέμματα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, επιτρέποντας μονάχα σε εκλεκτά μέλη της οικογένειας και του κύκλου του να διαβάσουν από αυτό. Το μόνο τμήμα αυτού του οραματικού υλικού  που ο ψυχαναλυτής διάλεξε να εκδώσει κατά τη διάρκεια της ζωής του, σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων και σε ιδιωτική έκδοση, είναι οι Επτά Λόγοι προς τους Νεκρούς που τυπώθηκαν το 1916. Στη διάρκεια της ζωής του περιστασιακά έδινε αντίτυπα αυτού του μικρού βιβλίου σε φίλους και μαθητές, αλλά ήταν διαθέσιμο μόνο ως δώρο από τον ίδιο τον Γιουνγκ και πότε δεν δόθηκε προς δημόσια πώληση ή διανομή. Όταν αργότερα, στα 1962, εκδόθηκε το αυτοβιογραφικό του έργο "Αναμνήσεις,  Όνειρα,  Στοχασμοί", οι Επτά Λόγοι προς τους Νεκρούς συμπεριλήφθηκαν ως παράρτημα.

Μέχρι και πολύ πρόσφατα ήταν αβέβαιο το πώς συνδέονταν οι Επτά Λόγοι με το υπόλοιπο Κόκκινο Βιβλίο, καθώς το Κόκκινο Βιβλίο παρέμενε ανέκδοτο. Τελικά το Κόκκινο Βιβλίο εκδόθηκε το 2009 σχεδόν 50 χρόνια μετά το θάνατο του μεγάλου στοχαστή. Τώρα ξέρουμε ότι αυτά τα λόγια προς τους νεκρούς αποτελούν τις σελίδες που κλείνουν το Κόκκινο Βιβλίο. Η εκδοχή του Κόκκινου Βιβλίου διαφέρει ελαφρώς από το κείμενο που εκδόθηκε το 1916, ωστόσο περιλαμβάνει μετά από κάθε λόγο και μια διευκρινιστική ομιλία από τον Φιλήμονα, το πνεύμα-οδηγό του Γιουνγκ. Με βάση το περιεχόμενο, το ύφος, το πλαίσιο και την ιστορία τους οι Επτά Λόγοι μπορούν να θεωρηθούν ως ένα είδος σύνοψης των αποκαλύψεων ολόκληρου του Κόκκινου Βιβλίου. Έτσι εξηγείται για ποιο λόγο ο Γιουνγκ διάλεξε να εκδώσει όσο ζούσε μόνο αυτό το τμήμα του Κόκκινου Βιβλίου. Προς το τέλος της ζωής του ο στοχαστής αποκάλυψε ότι τα χρόνια, κατά τα οποία αναζητούσε τον εσώτερο εαυτό του, ήταν τα πιο σημαντικά στη ζωή του. Όλη η υπόλοιπη ζωή του ήταν στην πραγματικότητα μια επεξεργασία αυτού του υλικού που είχε προέλθει από το ασυνείδητο και τον πλημμύρισε σαν ένα αινιγματικό ρεύμα που απείλησε να τον διαλύσει. Όλο το μεταγενέστερο έργο του δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά μια εξωτερική κατηγοριοποίηση, επιστημονική εκλέπτυνση και ενσωμάτωση στη ζωή αυτής της πνευματικής εμπειρίας που περιείχε τα πάντα.

Η συγγραφή των Επτά Λόγων προς τους Νεκρούς συνοδευόταν και από παραφυσικές εμπειρίες, τις οποίες έχω καταγράψει πιο αναλυτικά σ’ αυτή την ανάρτηση. Κατά την ίδια περίοδο ο Γιουνγκ δημιουργεί και την πρώτη του mandala με τον τίτλο Systema munditotius, για την οποία έχω επίσης μια αναλυτική ανάρτηση EΔΩ. Η mandala αυτή αποτελεί την οπτικοποίηση του οράματος που αποκαλύπτεται στους Λόγους. Οι ίδιοι οι Επτά Λόγοι καταγράφονται στο έκτο μαύρο βιβλίο με χρονολογικές ενδείξεις από την 31η Ιανουαρίου έως την 8η Φεβρουαρίου του 1916. Στην αρχική εκδοχή του μαύρου σημειωματάριου ο ίδιος ο Γιουνγκ αποτελεί τη φωνή, η οποία μιλά και αφηγείται τους Επτά Λόγους προς τους Νεκρούς. Στην εκδοχή του Κόκκινου Βιβλίου ο Γιουνγκ παραχωρεί το ρόλο του ομιλητή στον Φιλήμονα, αλλά στην τελευταία σελίδα του Κόκκινου Βιβλίου ο Φιλήμων ταυτίζεται με τον Γνωστικό δάσκαλο Σίμωνα τον Μάγο. Όταν τελικά ο Γιουνγκ παρέδωσε το έργο προς έκδοση, ως φωνή εμφανίζεται ο Γνωστικός δάσκαλος Βασιλείδης από την Αλεξάνδρεια. Στην πράξη ο Γιουνγκ, ο Φιλήμων, ο Σίμων ο Μάγος και ο Βασιλείδης είναι το ίδιο πρόσωπο.

Σύνοψη της εκδοτικής ιστορίας των Επτά Λόγων

Εκδοχή                                          Φωνή που μιλά
μαύρα βιβλία                                               Γιουνγκ
Κόκκινο Βιβλίο                                              Φιλήμων-Σίμων
Έκδοση του 1916                                            Βασιλείδης

Η μετάφραση των Επτά Λόγων βασίζεται στο βιβλίο του Stephan A. Hoeller, The Gnostic Young και στην έκδοση του 1916, ενώ το παραπάνω σημείωμα στην εισαγωγή του Lance Owens στην ιστοσελίδα www.gnosis.org.